Nexus

De term nexus (van Latijn nexus 'verbinding') is bedacht door Otto Jespersen (1924: 97, 114-132) voor de syntactische relatie tussen subject en predicaat in zinnen zoals The rose is red. Jespersen zelf ontwikkelt de term vooral als contrast met junction, de relatie tussen bepaling en kern in uitdrukkingen zoals a red rose. Ook in Jespersens latere werk (1937) speelt nexus een centrale rol.

Carl Ebeling baseert zijn analyse van syntactische constructies (bv. nexus) op strikt referentiële noties. Dat wil zeggen dat hij inventariseert naar welke buitentalige zaken (bv. een roos in een vaasje) de talige betekenissen (bv. 'roos' en 'rood') verwijzen, waarbij hij precies nagaat op welke manier de semantische verwijzing tot stand komt. Dit leidt tot het stimulerende inzicht dat de referent van de nexus-constructie als geheel (bv. in The rose is red.) niet overeenkomt met de referent die door de beide nexusleden ('roos' en 'rood') wordt gedeeld (1978: 23; 1994: 15-16). In Semiotaxis bouwt Ebeling niet alleen zijn nexus-theorie uit voor het Nederlands, maar maakt hij ook van de gelegenheid gebruik om in te gaan op bezwaren die in de loop der jaren tegen deze analyse zijn aangevoerd (2006: 149-153, 174-188).

Deze presentatie is tweeledig. Het eerste deel schetst een beeld van de mogelijkheden van nexus in een taal zonder verbuigingen en vervoegingen, het Mandarijn. Het tweede deel van de presentatie gaat in op de taal-evolutionaire status van nexus. In Ebelings analyse is de voor nexus noodzakelijke vorm van talige abstractie een cognitief mechanisme waarbij taalgebruikers een kenmerk opvatten als entiteit (1978: 34; vergelijk 2006: 151-152). Deze analyse biedt uitstekende mogelijkheden voor de semantische reconstructie van een tijdsnotie als universele revolutie in de syntactische ontwikkeling van taal.