Stichting voor sociaal en cultureel werk De Boschkamp, Holten


Taal en evolutie

Jeroen Wiedenhof


  datum en tijd     maandag 22 november, 20:00u
  plaats     Stichting De Boschkamp, Tuinstraat 2, 7451 EX  Holten
  verdere informatie   0548-362755
                      

Evolutietheorieën hebben de biologie verrijkt met fundamentele inzichten over de aard en de mate van variatie in het fysieke leven. Ondanks deze sterk biologische basis van de evolutieleer klagen celbiologen John Gerhart en Marc Kirschner dat "physiological systems based on variation and selection are much more prevalent in biology than has been appreciated" (1997: 147).

De memetica is ontstaan als culturele tegenhanger van de fysiek georiënteerde genetica. Zoals het gen fungeert als bron van overgeërfde biologische informatie, dient het mem als eenheid van doorgegeven culturele informatie. Taal vormt de brug tussen genetica en memetica. Enerzijds is taal verankerd in neurologische processen, waardoor de sprekende mens samenvalt met de sprekende hersenschors. Anderzijds is het taalvermogen innig verweven met culturele verfijning, intellectuele inspanning, muziek, kunst en religie; maar ook met waanbeelden, bedrog, wreedheid en moedwillige destructie.

Richard Dawkins heeft voor de genetica het Humpty Dumpty-vraagstuk, Which is to be master?, beantwoord met het idee van het zelfzuchtige gen (1989). Genen maken voor hun voortplanting gebruik van complexe gastheren zoals de mens, ook al menen mensen vaak dat zij zichzelf voortplanten dankzij hun genen.

In de memetica kan het vraagstuk beantwoord worden binnen zijn oorspronkelijke taalkundige context. Voor de Leidse school van de evolutionaire taalwetenschap is de aard van talige betekenissen doorslaggevend (Kortlandt 1980, 2003; Van Driem 2003). In deze visie is plaats voor een substantiële invloed van de taal op de spreker, waar deze in de regel meent de taal volledig te beheersen. Voor de relatie tussen taal en mens rijst, in navolging van Gerhart en Kirschner, het vermoeden dat de Darwinistische principes van variatie en selectie veel gangbaarder zijn dan doorgaans wordt aangenomen.


Literatuur

Carroll (1939)   Alexander Woollcott, introduction; John Tenniel, illustrations, The complete works of Lewis Carroll. London: Nonesuch Press, 1939.
Dawkins (1989) Richard Dawkins, The selfish gene. Oxford: Oxford University Press, 1976. New edition, 1989.
van Driem (2003) George van Driem,"The language organism: The Leiden theory of language evolution". CIL XVII, International Congress of Linguists, Univerzita Karlova, Prague, 29 July 2003.
Gerhart & Kirschner   John Gerhart en Marc Kirschner, Cells, embryos, and evolution. Malden: Blackwell Science, 1997.
Kortlandt (1980)   Frederik Kortlandt, "A parasitological view of non-constructible sets". Ursula Pieper and Gerhard Stickel, eds., Studia linguistica diachronica et synchronica: Werner Winter, sexagenario anno MCMLXXXIII gratis animis ab eius collegis, amicis discipulisque oblata. Berlin: Mouton, pp. 477-483.
Kortlandt (2003)   Frederik Kortlandt, "The origin and nature of the linguistic parasite". Brigitte Bauer and Georges-Jean Pinault, eds., Language in time and space: A festschrift for Werner Winter on the occasion of his 80th birthday. Berlin: Mouton De Gruyter, 2003, pp. 241-244.

laatste wijziging 15 november 2004

 
evolutionaire taalkunde