Studium Generale, Technische Universiteit Delft
Taal als levend organisme
Jeroen Wiedenhof
maandag
11 december 2006
20:15u
Burgwal 45-49, Delft
|
Studium Generale, Technische Universiteit Delft Taal als levend organisme |
|
|
|
Jeroen Wiedenhof |
|||
| tijd | maandag
11 december 2006 |
||
| plaats | Speakers, Burgwal 45-49, Delft |
||
In de zoektocht naar de oorsprong van taal is de biologische evolutie van het menselijke spraakorgaan goed te reconstrueren. Vergeleken met andere apen beschikken wij over een sterk ingedaald strottehoofd. De lucht uit de longen hoeft daardoor niet door de neus naar buiten, maar kan gemakkelijk via de mondholte worden geleid en worden vervormd tot zeer uiteenlopende geluiden. Het menselijk gehoor is hieraan aangepast, waardoor sprekers 20 tot 30 spraakklanken per seconde kunnen uitwisselen.
Het is lastiger om de mentale ontwikkelingen bij het ontstaan van taal te dateren en te interpreteren. De vroegst mogelijke datum ligt 1,8 miljoen jaar geleden, aan het begin van het Pleistoceen, toen de verschijning van Homo erectus een tijdperk van snelle toename van het hersenvolume inluidde. De laatst mogelijke datum is het Late Pleistoceen, zo'n 60.000 tot 40.000 jaar geleden: de overvloed aan kunst, begrafenisrituelen, religie en individuele uitdossingen in deze periode laten geen twijfel bestaan over kwalitatieve omslagen in het brein.
Archeologen, ethologen en taalkundigen definiëren deze mentale revolutie vaak eendrachtig als het vermogen om met symbolen te werken. Er bestaat minder overeenstemming over de precieze aard van de vroegste taalsymbolen, laat staan over de vraag hoe talige complexiteit zich heeft ontwikkeld.
Volgens de Leidse school van de evolutionaire taalwetenschap is taal dankzij de aard van talige betekenissen als een levend organisme te duiden (Kortlandt 1980, 2003; Van Driem 2003, 2006; Wiedenhof 1996, 2006). De Humpty Dumpty-kwestie, Which is to be master?, komt dan neer op de vraag of de mens zijn taal beheerst of door zijn taal wordt beheerst.
Literatuur
| Carroll (1939) | Alexander Woollcott, introduction; John Tenniel, illustrations, The complete works of Lewis Carroll. London: Nonesuch Press. |
| van Driem (2003) | George van Driem,"The language organism: The Leiden theory of language evolution". CIL XVII, International Congress of Linguists, Univerzita Karlova, Prague, 29 July. |
| van Driem (2006) | George van Driem,"The language organism: Parasite or mutualist?". Evidence and Counter-evidence: Festschrift F. Kortlandt, Volume II. SSGL 33, Amsterdam: Rodopi. |
| Kortlandt (1980) | Frederik Kortlandt, "A parasitological view of non-constructible sets". Ursula Pieper and Gerhard Stickel, eds., Studia linguistica diachronica et synchronica: Werner Winter, sexagenario anno MCMLXXXIII gratis animis ab eius collegis, amicis discipulisque oblata. Berlin: Mouton, pp. 477-483. |
| Kortlandt (2003) | Frederik Kortlandt, "The origin and nature of the linguistic parasite". Brigitte Bauer and Georges-Jean Pinault, eds., Language in time and space: A festschrift for Werner Winter on the occasion of his 80th birthday. Berlin: Mouton De Gruyter, pp. 241-244. |
| Lieberman (1984) | Philip Lieberman, The biology and evolution of language. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. |
| McNeill (1995) | Keeping together in time: Dance and drill in human history. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. |
| Steels (1999) | Luc Steels, The talking heads experiment, Volume I: Words and meanings. Antwerpen: VUB Artificial Intelligence Laboratory. |
| Wiedenhof (1996) | "Nexus and the birth of syntax". Acta linguistica Hafniensia, Volume 28, pp. 139-150. |
| Wiedenhof (2006) | "Language, brains and the syntactic revolution". Evidence and Counter-evidence: Festschrift F. Kortlandt, Volume II. SSGL 33, Amsterdam: Rodopi. |
